Rotavirüs, çocuklarda en sık ishal sebebi olan bulaşıcı bir hastalıktır. Özellikle altı ay ile iki yaş aralığında görülür. Beş yaşına kadar çocuklar rotavirüse yakalanabilir; beş yaşından sonra hastalık genellikle daha hafif bir şekilde seyreder.
Rotavirüs, insana direkt temasla bulaşır. Yani, rotavirüsgeçiren bir kişiye veya o kişinin temas ettiği eşyaya dokunulup, ellerin ağza götürülmesiyle virüs vücuda girer. Rotavirüs, diğer bazı virüslerden farklı olarak katı yüzeylerde uzun süre canlılığını muhafaza edebilir. Yani oyuncakların, masa veya sandalye gibi eşyaların yüzeyinde uzun süre canlı kalabilir. Ayrıca rotavirüs geçiren bir kişi, hastalık şikâyetleri başlamadan birkaç gün öncesine ve iyileştikten birkaç gün sonrasına kadar, virüsü bulaştırabilir. Özellikle hasta kişinin dışkısında bol miktarda virüs bulunur. Tuvalet veya bez değişimi sonrası el hijyenine dikkat edilmemesi de virüsün kolayca yayılmasına sebep olur.
İlk belirtiler ateş ve kusmadır. Bunlar, virüsü aldıktan bir ila üç saat sonra gelişir. Ardından, 12 - 24 saat içinde ishal başlar. Rotavirüs ishali çok sulu ve kötü kokuludur. Kimi zaman yarım gün içinde ciddi bir sıvı kaybına yol açabilir. Yine sıvı kaybına neden olan çok sayıda kusma da görülebilir. Rotavirüs geçiren bir çocukta görülebilecek şiddetli ve giderek artan karın ağrısı, yemek yemeyi ve sıvı almayı reddetme, uyku hali veya kanlı ishal gibi belirtiler acilen hastaneye başvurmayı gerektirir. Hastalık, genellikle beş ila yedi gün içinde sona erer.
Söz konusu olan bir virüs olduğu için antibiyotiklerin herhangi bir etkisi olmaz. Bulantı ve kusma ilaçları, probiyotikler veya diyet önlemleri gibi destek tedavilerle hastalığın seyri hafifletilebilir. Rotavirüs geçiren bir çocuğun belirtileri hafifse ve çok sayıda kusması yoksa, bazı diyet önlemleri alınabilir. Her zamankinden daha sık, azar azar beslenmesi, bol sıvı alması ve özellikle su içmesi önerilir. Aniden fazla miktarda sıvı verilmesi bulantıyı tetikleyebileceğinden tavsiye edilmez. Sıvı alımının yanı sıra pirinç, patates, muz, yoğurt, tost, kraker veya komposto gibi kolay hazmedilebilecek gıdalarla beslenme de desteklenmelidir. Fazla yağlı besinler sindirimi zorlaştıracağından önerilmez. Öte yandan, rotavirüs tedavisinde sıvı kaybının giderilmesi ve önlenmesi büyük önem taşır. Eğer çocukta sıvı kaybı belirtileri varsa zaman kaybetmeden bir doktora başvurulması ve çocuğun serumla tedavi edilmesi gerekir.
Özellikle çok sayıda kusmanın olması sıvı kaybı için risk yaratan bir durumdur. İki-üç defadan fazla kusması olan bir çocuğun bu açıdan değerlendirilmesi gerekir. Ağzın ve dilin kuru olması, idrar miktarının azalması, 24 saatte beş defadan az idrar yapması, idrarın koyu sarı renkte olması, ağladığında gözünden yaş akmaması, gözlerin çökük görünümü, yüksek seyreden ateş, huzursuzluk ve beslenmeyi reddetme, sıvı kaybı açısından uyarıcı olması gereken belirtilerdir.
En etkili önlem aşılamadır. Rotavirüs aşısı, dünyada 2006’dan bu yana uygulanıyor. Türkiye’de 2007’de uygulanmaya başlayan aşı %90 oranında koruyucu, % 10 vakada ise hastalık tablosu hafif şekilde atlatılıyor. Aşılamanın rota ishali nedeniyle hastane başvuruları ve yatışlarını %75-80 oranında azalttığı söylenebilir. Ağız yolundan içirilerek uygulanan iki tip aşı mevcut. Biri iki, diğeri üç doz uygulanan aşılar, aynı ölçüde etkinlik sağlıyor. Tek farkları, iki dozluk aşının çocuğun ikinci ve dördüncü ayında, üç dozluk aşının ise ikinci, dördüncü ve altıncı ayında uygulanıyor olması. Burada temel nokta, ilk dozun 15 haftadan yani 3,5 aydan önce verilmiş olması gerektiği. Çünkü ilk doz 15 haftadan önce verilmediği takdirde çocuğun aşılanma şansı olmuyor. Rotavirüs aşısının ilk olarak uygulanmaya başladığı dönemde, ailelerin yan etkilere yönelik birtakım kaygıları vardı ama uzun yıllardır uygulamada olan bu aşının rutin olarak yapılmasını öneriyoruz. Aşı, nadiren iki-üç gün süren hafif bir ishal tablosuna yol açabiliyor. Aşılanacak çocukta ciddi bir ishal varsa veya geçmişte bağırsak düğümlenmesi, bağırsak tıkanıklığı gibi rahatsızlıklar geçirdiyse rota aşısı yapılmıyor.
Tüm bunların yanında, rotavirüs geçiren bir çocuğun diğer çocuklara hastalık bulaştırmaması için ishal geçtikten birkaç gün sonrasına kadar kalabalık ortamlara sokulmaması, okula veya yuvaya gönderilmemesi de verdiğimiz tavsiyeler arasında. Ek olarak, el yıkama alışkanlıkları gibi hijyen kurallarına dikkat etmek, bu konuda çocuğumuzu eğitmek hastalıktan korunmada etkili olabilecek önlemler.
